نسخه نويسي دارويي، يكي از متداولترين و قدرتمندترين ابزار درماني در دسترس پزشكان است. در طول سال ها، نسخه نويسي كتبي، روشي انتخابي براي پزشكان به منظور برقراري ارتباط در زمينه ي تصميمات مرتبط با دارو درماني بوده است.
نسخ كتبي حاصل از این فرايند، ابزاري براي داروسازان به منظور توزيع دارو و به عنوان منبعي ارزشمند براي بيماران در زمينه ي نحوه ي استفاده از دارو می باشند.
سيستم هاي مراقبت بهداشتي ملي با فشارهاي بيشماري مانند تغييرات دموگرافيك جمعيت، افزايش تقاضا براي مراقبت بهداشتي و درمان دارويي روبه رو هستند، از اين رو، تعداد نسخه هاي پزشكي و اقلام دارويي در بيشتر كشورها افزايش يافته است و جامعه به سيستم نسخه نويسي، نسخه پيچي و پردازش نسخه هاي پزشكي بسيار وابسته تر شده است.
در فرايند كند و قديمي نسخه نويسي دستي كه با استفاده از قلم و كاغذ انجام مي گيرد، ريسك بالاي خطاهاي انساني و اشتباهات ثبتي زيادي ديده مي شود كه پيشگيري از آنها تأثير زيادي بر كاهش خطاهاي پزشكي دارد.
به وجود آمدن نسخه نویسی الکترونیک
غلبه بر مشكلات و محدوديتهاي نسخه نويسي كاغذي به دليل افزايش روزافزون اقلام دارويي و پيچيدگي مراقبت پزشكي بسيار مشكل است. بنابراين، پيشرفت هاي چشمگير در زمينه ي فنآوري اطلاعات و ارتباطات، رواج كامپيوترها و كاهش هزينه ي استفاده از آنها موجب گرديده است كه استفاده از فنآوري هاي جديد و سيستمهاي الكترونيكي در نسخه نويسي الکترونیک به عنوان راه حل نهايي اين مشكلات مطرح شود.
این رويكرد علاوه بر بهبود كيفيت خدمات مراقبت بهداشتي، موجب كاهش هزينه هاي روزافزون آن نيز خواهد شد.
به طور كلي، نسخه نويسي دارويي يكي از فرايندهاي مهم و حياتي در هر كشور است و پياده سازي سيستم نسخه نويسي الكترونيكي ميتواند فرصتهاي بيشماري را براي نسخه نويسي موثرتر و مفيدتر فراهم نمايد.
بنابراين، گزارش حاضر با هدف آشنايي بيشتر با اصول و مفاهيم كاربردي و تجربيات جهاني در اين زمينه تهيه شده است.
چکیده
نسخه نویسی و نسخه پیچی سنتی مشکلات خاص خود را داشت. مهم ترین مشکلات این سیستم، خطاهای پزشکی هنگام نگارش نسخه یا اشتباهات نسخه پیچی بود.
با فراهم آمدن زیرساخت های لازم برای به کار گرفتن یک سیستم الکترونیکی نسخه نویسی الکترونیک و نسخه پیچی نه تنها مزایای فراوانی برای جامعه پزشکی و بیماران میسر شده است، بلکه با کاهش مصرف کاغذ در حفظ محیط زیست و نیز افزایش اشتغال و کار در زمینه فنآوری اطلاعات همراه بوده است.
در این مقاله به شرح خدمت نسخه نویسی الکترونیک و فواید آن برای هر یک از ذینفعان به طور دقیق پرداخته شد از جمله این که این قدم بزرگ در راه تحقق بیشتر دولت الکترونیک در شاخه سلامت یکی از اقدامات کلیدی به شمار می رود.
تاریخچه خدمت
در سال 1385 مدیریت وقت سازمان تامین اجتماعی از معاونت فن آوری ریاست جمهوری برای آغاز این پروژه ملی کمک گرفت. طرح پایلوت این پروژه آماده شد و قرار بود در دو استان کشور به اجرا گذاشته شود که با تغییر مدیریت سازمان تامین اجتماعی اجرا نشد.
لازم به ذکر است که در آن زمان با توجه به آماده نبودن پزشکان به لحاظ سخت افزاری احتمال مقاومت در برابر این پروژه بیشتر بود. به هر حال، با شیوع ویروس کرونا و استقبال همگانی از دیجیتال شدن بسیاری از روندهای زندگی و با توجه به آماده بودن بیشتر پزشکان به لحاظ سخت افزاری این طرح در زمانی بسیار خوب به اجرا در آمده است.
نسخه نویسی الکترونیک از سال ۱۳۹۸ در بسیاری از مراکز ملکی تامین اجتماعی درسراسر کشور شروع شد و هم اکنون، تسری این طرح به مطب پزشکان و داروخانه ها و آزمایشگاه ها و مراکز تصویربرداری و درمانی و بیمارستانیِ خصوصی و دولتی طرف قرار داد و حتی غیر طرف قرارداد می باشیم.
حركت روزافزون براي استفاده از فن آوري اطلاعات سلامت و نسخه نويسي الکترونیک براي ارتقاي كيفيت، ايمني و كارايي مراقبت بهداشتي بالاخره به تحقق پیوست. تقويت و حمايت سيستم نسخه نویسی الکترونیک نياز به همكاري كليه ي ذينفعان اين سيستم داشت.
با این همکاری زمينه ي مناسبي براي ايجاد زير ساخت اطلاعات سلامت الكترونيك و دستيابي به مراقبت سلامت بهتر براي همه ي افراد جامعه فراهم شود و دستيابي به بالاترين سطح تكاملي سيستم ننسخه نویسی الکترونیک و ادغام با پرونده ي الكترونيك سلامت به يك واقعيت تبديل شود.
بالاخره زیرساخت های فني در زمينه ي يكسان سازي انتقال داده ها و تأييد امنيت، محرمانگي و قابليت هم كنشپذيري با سیستم های دیگر، لزوم استفاده از اين فن آوري براي ايجاد يك زيرساخت ملي و امن به منظور تبادل داده، صرفه جويي در هزينه، ارتقاي كيفيت مراقبت بهداشتي و نجات زندگي انسانها ضروري و حياتي به اجرا درآمد.
بنابراين لازم بود، زيرساخت لازم براي پياده سازي سيستم نسخه نویسی الکترونیک ملي از طريق انجام ارزيابي محيط كار، تعريف نيازهاي ذينفعان، آموزش و حمايت كافي از آنان، تأمين هزينه هاي مورد نياز، كنار گذاشتن روشهاي ديگر نسخه نويسي و نسخه پيچي و تأمين زير ساخت مناسب آن فراهم شود.
همچنین لازم بود سياستگذاران نيز از استراتژي هاي گوناگوني براي غلبه بر موانع موجود پياده سازي و استفاده از سيستم نسخه نویسی الکترونیک مانند نگراني از برگشت سرمايه، عدم استقبال و پذيرش ذينفعان به دليل امكان تغيير در جريان هاي كاري فعلي، عدم امكان ارسال داروهاي مخدر و كنترل شده،
تداخل سيستم با قدرت، استقلال و خود مختاري پزشك، زير ساختهاي فنآوري ناقص و قديمي، پيچيدگي فرايند انتخاب سخت افزار و نرم افزار لازم براي راه اندازي اين سيستم، ترديد داروخانه ها براي اتصال به اين سيستم، همكاري ناقص طرحهاي سلامت و بيمه هاي پوششي بيماران براي ارا ئه ي اطلاعات به روز دارونامه و واجد شرايط بودن بيمار، سابقه مي دهد.
اما در سطح بیماران چه مشکلاتی وجود دارد؟ فراهم بودن ناقص داروها و سایر عوامل مؤثر بر عدم پذيرش بيماران مانند ترس از تغيير يا تمايل به نسخه ي كاغذي از مهم ترین چالش های پیش روی بیماران است.
با توجه به مطالب فوق لازم شد مطالب زیر بیشتر به آگاهی بیماران و بیمه شدگان رسانده شود.
اهمیت فراواني وقوع خطاهاي دارويي، نواقص و مشكلات كمي و كيفي سيستم نسخه نويسي کاغذی، تأثير سيستم كامپيوتري ثبت دستورات پزشكي و نسخه نویسی الکترونیک بر كاهش خطاهاي دارويي و ايمني بيمار، تمايل بيماران به امكان تجديد نسخه به صورت الكترونيكي و كسب اطلاعات بيشتر در مورد دستور مصرف دارو از طريق فن آوري اطلاعات است.
همچنين فرصتهايي مانند امكان ثبت درخواست دارويي در سيستمهاي اطلاعات بيمارستاني ، انتشار دارونامه ي رسمي ايران و پذيرش اينترنتي نسخ توسط سازمان بيمه ي تأمين اجتماعي كه در حال حاضر در كشور فراهم شده است.
اکنون می توانند از فنآوري اطلاعات در نسخه نويسي براي ارتقاي ايمني بيمار و كاهش خطاهاي دارويي استفاده کنند. بدین ترتیب طراحي و پياده سازي سيستم نسخه نویسی الکترونیک ملي، يكپارچه، كارآمد، ايمن، قابل انعطاف و مطابق با نيازهاي ذينفعان به عنوان يكي از اولويت هاي مهم سيستم مراقبت بهداشتي ايران مورد توجه قرار گرفت و توسط تامین اجتماعی به ثمر رسید.
حوزه کاربرد خدمت
مشكلات مربوط به سيستمهاي مبتني بر كاغذ باعث شد طرح الکترونیکی کردن عملیات نسخه کلید بخورد. نمونه هايي از مشكلات نسخه نويسي كاغذي كه بر اساس مطالعات انجام شده موجب به خطر افتادن ايمني بيمار و تأثير منفي بر نتيجه ي درمان دارويي مي‌گردند به شرح زير هستند :
- بروز اشتباه در نام، دوز، دوره ي درمان، فرمول و ماده ي مؤثر دارو
- دستورالعمل مبهم و نامشخص
- دستورات دارويي تلفني يا شفاهي نامفهوم
- صدور نسخه براي بيمار اشتباه
- مفقود شدن داده هاي بيمار و نسخه نويس
- از قلم افتادگي، بالا بودن ميزان جعل در نسخه نويسي و تحميل هزينه هاي پيامد آن به داروخانه
- دوباره كاري در نوشتن داده هاي نسخه در مطب پزشكان و داروخانه
- سوابق ناقص دارويی بيمار
- درمان هاي دارويي تكراري
- نقص در ارتباط به دليل دست خط ناخوانا
- اختصارات و علايم دوز داروي مبهم
- ابزار ضعيف مديريت تداخلات دارويي
- ميزان بالاي عوارض ناخواسته ي داروها
- مشكل بودن انتخاب دارو براي درمان به دليل تنوع فراوان محصولات دارويي
- تفسير نادرست نسخه ها
- بالا بودن هزينه هاي بررسي نسخه
در چرخه‌ي نسخه نويسي کاغذی ، نسخه توسط پزشك نوشته مي شود و به وسيله ي بيمار ( دفترچه ) يا فاكس به داروخانه فرستاده مي شود. در داروخانه، نسخه پيچي و تحويل دارو به بيمار انجام مي شود.
سپس بيمار دارو را مصرف نموده و بعد از اتمام دوره ي درمان در صورت توصيه ي پزشك دوباره براي تكرار يا تجديد نسخه به پزشك یا داروخانه مراجعه مي كند.
بنابراين، با توجه به اينكه خطاهاي مراقبت پزشكي مسأله اي رايج و قابل پيشگيري است، نسخه نویسی الکترونیک براي بهبود كاربرد داروي مناسب، فراهم نمودن اطلاعاتي در مورد سوابق دارويي بيمار و پوشش بيمه ي دارويي او در محل مراقبت، تسريع فرايند ايجاد و تكرار نسخه و فراهم نمودن ارتباط الكترونيكي فوري بين مطب، داروخانه، طرحهاي سلامت/ بيمه هاي بهداشتي مانند سازمان تامین اجتماعی آغاز شد.
شرح کامل خدمت
مفهوم نسخه نویسی الکترونیک و نسخه پیچی الكترونيكي واقعيتي فراتر از استفاده ي ساده ازكامپيوترها براي نوشتن و ذخيره نسخه ها است و به معني استفاده از دستگاه هاي كامپيوتري براي ورود، تغيير، اصلاح و توليد نسخه هاي دارويي و ادامه روند ارائه خدمات به بیمار و امور مربوط به بیمه است.
اين شكل از فن آوري، موجب انتقال ايمن اطلاعات نسخه ي الكترونيكي بين اشخاص ذينفع (نسخه نويسان به طور عمده در ایران پزشکان، داروخانه ها، طرح هاي سلامت و مديران بيمه تامین اجتماعی) به صورت مستقيم يا از طريق يك واسطه ( شبكه ي نسخه نویسی الکترونیک) مي شود.
در اینجا نسخه ها را از نسخه نويسان به داروخانه، درخواستهاي تمديد و تكرار نسخه را از داروخانه به فراهم كنندگان و اطلاعات بيمه اي نسخه و دارونامه (Formulary) را به مدیران تامین اجتماعی منتقل مي نمايد.
در اين فرايند، نسخه نويس، نسخه را به صورت الكترونيكي توليد و با امضاي الكترونيكي تأييد مي نمايد (در حال حاضر این بخش الزامی نیست).
سپس نسخه ي تأييد شده به صورت مستقيم يا غير مستقيم براي تهيه و توزيع با رعايت اصل ايمني اطلاعات انتقال يافته، سريعاً به نرم افزار نسخه پيچي داروخانه وارد مي شود و درخواست مطالبات بيمه اي از داروخانه به صورت الكترونيكي به تامین اجتماعی ارسال مي شود.
ويژگي هاي سيستم نسخه نویسی الکترونیک را در این جا شرح می دهیم. سيستم نسخه نويسي الكترونيك مطلوب بايد قابليت انجام كليه ي فعاليتهاي زير را داشته باشد:
- ايجاد نسخه به صورت الكترونيكي
- ايجاد فهرست دارويي فعال كاملي كه داده هاي الكترونيك دريافتي از طرح دارويي داروخانه را نيز در برگيرد.
- انتخاب داروها، چاپ نسخه ها (فقط در صورت نیاز بیمار برای اهداف خاص مانند سفر خارجی)، انتقال الكترونيكي نسخه ها، فراهم نمودن دانش (کنترل تداخلات دارویی و سایر اطلاعات لازم برای تجویز) و انجام كليه ي كنترل هاي لازم برای ایمنی بیمار
سيستم به منظور اشتراك اطلاعات مهم در بين مراكز مراقبت بهداشتي قابليت تعامل با يكديگر را دارد. ناتواني سيستمهاي متعدد براي به اشتراك گذاري اطلاعات با فرمت و واژگان استاندارد به مانعي براي پياده سازي مؤثر نسخه نویسی الکترونیک تبديل شده بود كه نياز به استانداردهايي در زمينه ي نسخه نويسي الكترونيک داشت.
اکنون این سیستم می تواند به عنوان مبنای استاندارد نسخه نویسی مطرح شود.
کارکردهای دیگر براي سيستم نسخه نويسي الكترونيك به شرح زير است:
- سابقه ي دارويي: فراهم نمودن ابزاري کارآمد براي نسخه نويسان، داروسازان و پرداخت كنندگان براي تبادل فهرست داروهاي قبلي بيمار. دسترسي به اطلاعات نسخه هاي قبلي در زمان نسخه نويسي با استفاده از داده هاي داروخانه ها و بيمه هاي دارويي فراهم مي شود.
اين اطلاعات به كاهش عوارض ناخواسته ي دارويي در اثر تداخل داروي جديد با داروهاي در حال مصرف كمك مي كند و كيفيت مراقبت و ايمني بيمار را ارتقا می دهد. - تهیه نمودن اطلاعات فوري دارو : از امکانات دیگر تهیه نمودن اطلاعات فوري براي نسخه نويسان در زمينه ي پوشش دارويي بيمار در محل مراقبت است و نسخه نويسان را از وجود داروهاي موجود براي بيمار مطلع مي سازد. اين اطلاعات، شامل وجود يا عدم وجود دارو در دارونامه، داروهاي جايگزين براي داروهاي خارج از دارونامه،است.
- تائیدیه اعتبار بیمه داروئی : یکی از کاربردهای این خدمت فرايندي است كه به وسيله ي آن بيمه ها دريافت تأييد بيمار را قبل از تحت پوشش قرار گرفتن داروهاي خاص لازم مي دانند
- شفافیت دستور العمل های مصرف دارو : دستورالعمل هايي براي مصرف دارو است، كه به صورت نظام مند و به طور علمی میسر شده است و احتمال خطا را بسیار کاهش می دهد
- اطلاعات دوز مصرفی : یکی از مشکلات موجود در سیستم سنتی وجود اشكال و دوزهاي دارويي گوناگون است که با این سیستم برای همیشه حل می شود
- استفاده بیمه ای، حقوقی و قضایی در صورت بروز مشکل: فراهم كنندگان، داروسازان و بيمه هاي حمايتي امکان تعيين هويت در تعاملات نسخه نويسي الكترونيك و نسخه پیجی دارند و این امر در مواقع بروز مشکلات قضائی میتواند مرجعی برای قانون و دادگاه باشد .
فرایند ثبت نسخه الکترونیک تامین اجتماعی توسط پزشک
- همه پزشکان و مراکز بهداشتی و درمانی که با سازمان تامین اجتماعی قرارداد دارند ابتدا باید در سامانه نسخه الکترونیک اطلاعات خود را ثبت نمایند . برای ثبت نام وارد سامانه TAMIN.irشده و در قسمت ثبت نام پزشکان اطلاعات مورد نیاز را وارد میکنیم .
- پس از ثبت نام پیامکی مبنی بر فعال شدن حساب کاربری از سوی تامین اجتماعی برای پزشک ارسال گردیده که ، پزشک قادر به استفاده از سامانه نسخه الکترونیک و ثبت نسخه می باشد.
- پزشکان برای استفاده از سیستم با استفاده از مرورگر سیستم کامپیوتر خود وارد آدرس tamin.ir می شوند .
- نام کاربری که همان کد ملی پزشک می باشد و گذر واژه ای که طی فرایند ثبت نام پزشکان مشخص شده است را وارد نموده و پس از نوشتن تصویر امنیتی بر روی دکمه ی ورود کلیک می نماید.
– جهت ثبت نسخه در منوی سمت راست صفحه بر روی گزینه ثبت نسخه کلیک می کند.
– در منوی نمایش داده شده پس از وارد نمودن کد ملی بیمار بر روی گزینه دریافت اطلاعات بیمار کلیک می کند
در ابتدا رابطه ی بیمه پردازی بیمار یا همان استحقاق درمان بررسی و در صورتی که بیمار تحت پوشش حمایت های درمانی سازمان تامین اجتماعی باشد اطلاعات هویتی بیمار نمایش داده می شود.
در صورتی که بیمار تحت پوشش حمایت های درمانی سازمان تامین اجتماعی نباشند، پزشک قادر خواهد بود به صورت تعرفه آزاد برای بیمار در سامانه، نسخه ثبت نمایند.
ورود شماره موبایل بیمار الزامی بوده و در صورتی که قبلاً برای بیمار نسخه نویسی الکترونیک در سامانه ثبت شده باشد به صورت پیش فرض شماره موبایل نمایش داده می شود.
– در این قسمت گزینه ای تحت عنوان نمایش سوابق بیمه وجود دارد که تمامی نسخه های بیمار که در سامانه ثبت شده است را نمایش می دهد
در صورتی که قبلاً توسط پزشک حساسیت دارویی برای بیمار ثبت شده باشد در این قسمت مشاهده می گردد. در صورت نیاز حساسیت جدید برای بیمار در این قسمت درج میشود .
برای ثبت نسخه در ابتدا پزشک نوع نسخه مورد نظر را انتخاب می کند و همانطور که در زیر مشاهده می نمایید پنج نوع نسخه در سامانه تعریف شده است که شامل دارو، پاراکلینیک،ویزیت، ویزیت – خدمات و خدمات است.
– جهت انتخاب دارو پزشک از قسمت نام دارو، داروئ مورد نظر را جستجو و انتخاب می نماید.امکان جستجو بر اساس نام دارو، قسمتی از آن یا کد دارو وجود دارد
– در صورتی که پزشک برند خاصی از دارو را مدنظر داشته باشد با زدن تیک گزینه برند، لیست مختلف دارو با برند های مختلف در قسمت نام دارو، امکان جستجو را دارد.
– دراین قسمت آیتمی به شکل ستاره وجود دارد که پس از کلیک نمودن،تصویری باز میشود که بیشترین داروهایی که توسط پزشک برای بیمار تجویز شده است به صورت هوشمند قابل مشاهده است و پزشک میتواند از این قسمت داروی مورد نظر را انتخاب کند .
– پس از انتخاب داروی مورد نظر توسط پزشک، تعداد دارو وارد و سپس زمان مصرف در طول روز و مقادیر مصرف نیز انتخاب می گردد.
– لازم به ذکر است زمان و مقادیر مصرف دارو به صورت پیشفرض در سامانه وجود داشته و پزشک تنها با یک کلیک اطلاعات مورد نظر خود را انتخاب نماید.
در صورت نیاز به تجویز دوره‌ای دارو به صورت ماهیانه در فیلد دوره تکرار، دفعات مورد نظر ثبت می گردد و نیازی به مراجعه مجدد بیمار به پزشک نمی‌باشد. سپس بر روی گزینه درج در لیست کلیک می کند تا داروی مورد نظر به لیست اقلام نسخه اضافه گردد.
پس از انتخاب دارو مورد نظر و درج در لیست روی گزینه ذخیره و ارسال کلیک می نماید.
– همانطور که مشاهده می نمایید پس از ثبت نسخه، گزینه نسخه پراستفاده فعال میگردد.نسخه پر استفاده نسخه ای میباشد که جز نسخ پر تکرار پزشک بوده و قابلیت تجویزبرای سایر بیماران دارد.
جهت تجویز نسخه پراستفاده روی آن کلیک و شرح نسخه را نوشته و سپس بر روی دکمه ذخیره کلیک می کنند. در صورت نیاز به چاپ نسخه از قسمت چاپ، چاپ نسخه قابل انتخاب است. همانطور که ملاحظه می کنید نسخه با این قابلیت به صورت زیر قابل نمایش می باشد.
در صورت نیاز به چاپ گواهی بیمه تکمیلی و همچنین معرفی نامه به پزشک وبیمارستان نیز به صورت الکترونیکی وجود دارد.
– اگر نیاز به ثبت نسخه‌ی جدیدی برای همان بیمار داشته باشیم بر روی گزینه تجویز دیگرکلیک می کنند.
پس از ثبت نسخه امکان نسخه پیچی در داروخانه وجود دارد . پس از انتخاب در قسمت پایین نسخه نمایش داده میشود که امکان ویرایش، حذف و درج داروی جدید نیز وجود دارد .
سطوح دسترسی
سیستم نسخه نویسی الکترونیک در سطوح مختلفی به طرف هایی که با آن سر و کار دارند، دسترسی می دهد. هر کسی در این سیستم در حد خودش به سیستم نسخه نویسی الکترونیک دسترسی دارد.
به عنوان نمونه پزشکان به اطلاعات و بخش های کامل مربوط به اطلاعات بیمار و نسخه نویسی دسترسی دارند و کارکنان بیمه بیشتر در مشاهده آنچه رخ داده می توانند به سیستم دسترسی داشته باشند.
از مزایای مهم تعریف سطوح مختلف دسترسی این است که بدون این که کسی فراتر از اختیارات خود به چیزی دسترسی داشته باشد، امکان ارتباط بهتر همه افراد درگیر در این روند وجود دارد. این ارتباط بسیار سازنده بوده و به شدت به نفع بیمار است و البته مزایای خاص خود را برای پزشک، داروسازان در داروخانه یا مراکز تشخیصی و بیمه گران دارد.
آمار مراکز
حدود بیش از 28 هزار مرکز سرپایی (مطب و کلینیک) در ایران فعال هستند که به نظر می رسد هم اکنون حدود 80 درصد آنها از سیستم نسخه نویسی الکترونیک استفاده می کنند. از بین حدود ده هزار داروخانه کل کشور، نزدیک به 8500 داروخانه نسخه پیچی الکترونیک انجام می دهند. آزمایشگاه ها و سایر مراکز پاراکلینیک با حدود 95 درصد بالاترین رقم را تشکیل می دهند .
تفاوت های ارائه این خدمت به صورت الکرتونیک و به صورت سنتی
پياده سازي سيستم نسخه نویسی الکترونیک مي تواند بر مشكلات فراوان فرايند نسخه نويسي كاغذي غلبه كند و موجب دستيابي به مزاياي زير شود:
- صرفه جويي و كاهش هزينه هاي مراقبت سلامت براي بيماران، برای فراهم كنندگان مراقبت بهداشتي، طرحهاي سلامت و سازمان تامین اجتماعی
- كاهش اشتباهات نسخه نويسي، خطاهاي دارويي، عوارض ناخواسته ي دارويي و موارد جعل در نسخه نويسي
- بهبود دارو درماني، ايمني بيمار، كارايي و كيفيت مراقبت
- فراهم نمودن يك وسيله ي ايمن براي دستيابي الكترونيكي به اطلاعات به روز دارونامه و سابقه ي دارويي بيمار در محل مراقب
- حمايت از تصميم گيري باليني براي درمان دارويي در زمينه ي تداخلات دارو – دارو، تداخلات دارو – آلرژي، تشخيص ها، وزن فرد، سن، تناسب دارو، دوز و درمان تكراري.
- سهولت در دريافت نسخه نویسی الکترونیک، پذيرش بهتر دارو توسط بيمار و افزايش رضايتمندي او.
- افزايش خوانايي، دقت، صحت و كامل بودن نسخه ها.
- تسهيل به اشتراك گذاري دانش براي مراقبت بهتر بيمار و كاهش ارتباطات نامناسب شفاهي.
- فراهم نمودن ارتباط ايمن، دو طرفه و الكترونيكي بين تخصص هاي پزشكي و داروخانه ها.
- ايجاد يك زير ساخت ملي امن براي تبادل داده ها.
- ارتباط بين كليه ي ذينفعان (فراهم كننده، پرداخت كننده، دولت، صنعت داروسازي
- اصلاح جريان هاي كاري باليني مربوط به مديريت دارويي) که به افزایش رضایت بيمار رضايتمندي منجر می شود)
زیر ساخت های موردنیاز برای ارائه خدمت نسخه الکترونیک
فرايند نسخه نویسی الکترونیک داراي ذينفعان گوناگوني است كه هر يك نقش مهمي در فرايند پيچيده ي ايجاد و مديريت نسخه دارند. گروه هاي ذينفع در اين فرايند شامل موارد زير هستند :
- بيماران: مشتريان، گروه هاي بيماران، خانواده هاي آنان، مراقبت كنندگان، نمايندگان بيمار و گروههاي مدافع بيمار.
- فراهم كنندگان مراقبت بهداشتي: متخصصين باليني، بيمارستانها، كلينيكها، مؤسسات مراقبتي طولاني مدت، آسايشگاه بيماران صعبالعلاج ، انواع معيني از سازمانهاي مراقبت مديريت شده، داروسازان، كاركنان داروخانه و مؤسسات پزشكي دانشگاهي و تحقيقاتي.
- پرداخت كنندگان مراقبت بهداشتي: كارفرمايان، طرحهاي سلامت، پرداخت كنندگان شخص ثالث، بيمه ها و طرحهاي حمايتي بيمار که در صدر آنها سازمان تامین اجتماعی قرار دارد.
- شبكه هاي داروخانه اي: داروخانه ها و فروش آنلاین
- عرضه كنندگان محصولات فنآوري اطلاعات مراقبت بهداشتي: براي مراكز، مطب ها و کلینیک ها و داروخانه ها.
- سياستگذاران: شامل قانون گذاران، هيأت هاي پزشكي، هيأت مديره هاي داروخانه، مراكز همكاري تبادل اطلاعات بهداشتي مبتني بر جامعه، سازمانهاي توسعه ي استانداردها.
- ساير گروههاي علاقمند: انجمن های علمی پزشکان و پرستاران
انجمن هاي پرستاري، مؤسسات دانشگاهي و تحقيقاتي، نهادهای مقابله با فروش و قاچاق داروها و مواد مخدر، كارخانجات توليد دارو، گروه هاي ديگري كه در تبادل يا دريافت چنين اطلاعات بهداشتي الكترونيكي به عنوان سابقه ي دارويي شركت دارند (مانند زندان ها)
تمام این ذینفعان باید به سخت افزار لازم و نرم افزار مربوطه مجهز باشند. البته در این فاز بدون نرم افزار و با داشتن اینترنت مناسب هم امکان دسترسی به سیستم وجود دارد.
ذینفعان مرتبط با توسعه نرم افزارهای مروبط به مدیریت داروخانه ها و مراکز بهداشتی درمانی مانند مطب ها باید برای تهیه واسط های نرم افزاری برای همخوانی سیستم های پیشین با این سیستم تازه اطلاعات فنی لازم را دریافت کنند.
منافع خدمت نسخه الکترونیک
بيشترين مزاياي سيستم نسخه نویسی الکترونیک به فراهم كنندگان مراقبت بهداشتي خواهد رسيد، چرا كه موجب حمايت از تصميم گيري آنان در مورد بيمار، ارتقاي ايمني بيمار، بهبود كيفيت و كارايي، كاهش هزينه هاي مراقبت و تسهيل فرايند نسخه نويسي مي گردد.
همچنين سيستم نسخه نویسی الکترونیک براي بيمار، پرداخت كننده و داروخانه نيز ارزشمند است و مزايايي مانند امكان برقراري ارتباط فوري بين ذينفعان، كاهش خطاهاي پزشكي، صرفه جويي در هزينه ها و دستيابي الكترونيكي به اطلاعات مورد نياز را به همراه خواهد داشت.
مزایای این طرح به تفصیل در بخش های قبلی مورد بحث قرار گرفت و اکنون به صورت تیتروار آنها را به تفکیک ذینفعان ذکر می کنیم:
مزایا برای بخش فناوری اطلاعات
تا پیش از این نسخه نویسی بیشتر برای کسانی که در صنعت چاپ مشغول هستند یا در کسب و کار کاغذ حضور دارند، مفید بود. با الکترونیکی شدن فرآیند نسخه نویسی و نسخه پیچی، این مشاغل به سمت فعالان حوزه سخت افزار، مراقبت از سیستم ها، و سایر مشاغل مشابه هدایت شده است.
هم اکنون نه تنها همه مراکز درمانی و تشخیصی به تدریج علاوه بر نیاز به سخت افزارهای لازم برای نگهداری آنها به پرسنل کارآزموده نیاز دارند.
در ضمن، این کار سد الکترونیکی شدن سایر خدمات را شکسته و به تدریج با الکترونیکی شدن سایر مراحل همراه خواهد بود و این به معنای جذب نیروی کار بیشتر از این رشته است.
مزایای نسخه الکترونیک برای پزشکان
- امکان نسخه نویسی الکترونیک بدون داشتن سامانه مربوطه و از وبسایت تامین اجتماعی برای همه پزشکان دندانپزشکان
- امکان استفاده از سیستم های نسخه نویسی الکترونیک دیگر در صورتی که شرکت توسعه دهنده آن با استفاده از میانجی های برنامه نویسی که توسط سازمان تامین اجتماعی ارائه شده است، آن را سازگار نموده باشد
- پرداخت سریع کارکرد روزانه پزشک (95 درصد با امضای دیجیتال و 80 درصد بدون امضای دیجیتال پزشک) از سوی تامین اجتماعی
- امکان انعقاد قرارداد پزشکان و دندانپزشکان با سازمان به صورت فوری و بدون نیاز به حضور
- عدم نیاز پزشکان و دندانپزشکان به تنظیم صورتحساب ماهیانه
- عدم نیاز به مراجعه حضوری برای تحویل نسخ
- امکان رویت تداخلات دارویی همزمان با نوشتن نسخه و در نتیجه پرهیز از نوشتن داروهایی که با هم تداخل دارند
- و سایر مزایایی که سازمان برای تشویق پزشکان در نظر گرفته است مانند وام از بانک رفاه
مزایا برای داروسازان و مسوولین داروخانه ها و مراکز درمانگاهی و تشخیصی و پاراکلینیکی
- امکان نسخه پیچی الکترونیک با یا بدون داشتن سامانه مربوطه از وبسایت تامین اجتماعی
- امکان اتصال سامانه فعلی داروخانه یا مراکز به سامانه سازمان با پیاده سازی برنامه میانجی توسط شرکت توسعه دهنده
- استحقاق سنجی بیمار به صورت آنلاین انجام می شود و کسوراتی به داروخانه تعلق نمی گیرد
- عدم نیاز به آماده کردن و تحویل صورتحساب ماهیانه
- کاهش خطاهای نسخه خوانی
- امکان ارجاع نسخه های دارای خطا به پزشک و درخواست اصلاح
- پرداخت بین سی تا پنجاه درصد سهم سازمان به داروخانه به صورت آنلاین و علی الحساب
نقاط قوت و ضعف نسخه الکترونیکی
همان گونه که مشاهده فرمودید در بخش های پیشین به نقاط قوت و مزایای این طرح به طور تفصیلی اشاره شد. در این جا خوب است به نقاطی که همچنان جای کار بیشتر در آینده دارد، اشاره نماییم.
یکی از مهم ترین نقاط قوت خدمت نسخه نویسی الکترونیک که لازم است ذوباره روی آن تاکید کنیم، استانداردسازی خدمات نسخه نویسی الکترونیک و نسخه پیجی الکترونیک است که با این خدمت در عمل محقق شد.
اطلاع یافتن پزشک از قیمت خدمات و داروها و پولی که بیمار باید از جیب خود بپردازد، ممکن است در هنگام تصمیم گیری پزشک برای نسخه نویسی بسیار موثر باشد. افزودن امکان ارائه داروهای ارزان تر برای همان مورد مصرف در سیستم در آینده می تواند راهکاری مهم برای حرکت به سوی کاهش هزینه های بیماران باشد.
تاثیر و نقش ارائه نسخه الکترونیک در تحقق دولت الکترونیک
باید بپذیریم که در عصر الکترونیک قرار داریم و باید ملزومات این عصر را نیز بپذیریم. در این عصر دستگاه‌های دولتی و عمومی نباید که مردم را برای دریافت خدمات به جای دیگری ارجاع دهند و باید تبادل اطلاعات در بین دستگاه‌ها به آسانی انجام شود.
حرکت به سمت دولت الکترونیک و سازمان‌های الکترونیک امری ضروری و بدیهی است که باید در کشور مورد توجه قرار گیرد و سازمان تأمین اجتماعی نیز در این مسیر گام بزرگی بردارد.
خدمات الکترونیکی و حذف مراجعات حضوری جزو برنامه توسعه و در راستای استقرار دولت الکترونیک و جزو سیاستهای سازمان تامین اجتماعی است .
این طرح علاوه بر مزایایی که برای ذینفعان دارد و بخشی از تحقق دولت الکترونیک محسوب می شود می تواند درآینده به عنوان اطلاعات دارویی و درمانی مورداعتماد بسیار برای برنامه ریزی ها مورد استفاده قرار گیرد.
این طرح به واقع یکی از دشوارترین مراحل تحقق دولت الکترونیک محسوب می شود. در این طرح سلامت مردم مورد نظر است و با توجه به حساسیت بیشتری که با شیوع کرونا رخ داد، اجرای آن بسیار بموقع بود. به همین دلیل الکترونیکی کردن این خدمت در بحبوحه مشکلات سلامتی یکی از بهترین بخش های تحقق دولت الکترونیک به شمار می رود.
تجربه سایر کشورها
انگلستان و نسخه نویسی الکترونیک
در انگلستان از آگوست سال میلادی 2018 به طور آزمایشی بیش از هزار مطب و مرکز پزشکی و داروخانه طرف قرارداد با NHS کار نسخه نویسی الکترونیک و نسخه پیچی الکترونیک را آغاز کردند. با موفقیت این طرح، در نوامبر 2019 میلادی این طرح همه گیر شد و همه انگلستان امکان استفاده از طرح «نسخه فقط دیجیتال» را به کار بستند .
این طرح در انگلستان شامل چهار فاز بود. در سری نخست یک بارکد به بیمار داده می شد و بیمار با مراجعه به داروخانه و ارائه بارکد بقیه کار را انجام می داد. در فاز چهارم، طرح نسخه نویسی انگلیس بسیار زیاد به طرح نسخه نویسی الکترونیک سازمان تامین اجتماعی شباهت دارد.
یعنی نسخه آماده شده و به داروخانه تعیین شده توسط بیمار ارسال می گردد و بقیه مراحل هم بسیار شبیه آنچه برای طرح خدمت مزبور گفتیم انجام می شود. البته همچنان سیستم ارائه بارکد برای بیمارانی که داروخانه ای را معین نکرده اند ارائه می شود.
به عبارت دیگر به لحاظ بیماران ثبت نام شده از قبل در سیستم که داروخانه خود را مشخص کرده اند یا بیمارانی که به هر دلیل نتوانسته اند پیش از مراجعه به پزشک داروخانه را مشخص کنند، روند متفاوت است.
